We zoeken in de training regelmatig onze grens op. Maar weten we nog wel waar onze grenzen liggen? We zijn zo ingesteld op schema’s en doelen dat we onszelf zo nu en dan voorbij dreigen te lopen. Haptonomie kan ons leren die grenzen weer aan te voelen.
De praktijk van Harm Aldershof is Spartaans te noemen. Een ruimte van amper tien vierkant meter. Een behandeltafel, een stoel en een kledinghaakje, verder bijna niets. Het oog wordt daardoor onmiddellijk getrokken naar een reproductie van een Picasso aan de muur. Een verwrongen lichaam waarin ledematen op een onnatuurlijke wijze aan elkaar verbonden zijn.
relatietherapeut
Een veelbetekenend beeld voor haptonoom Aldershof. Het toont de worsteling met ons eigen lichaam. De manier waarop we naar ons eigen lichaam kijken is soms een verbazing, we snappen de logica niet meer. We lijken het contact met ons eigen lichaam een beetje verloren geraakt in de Westerse samenleving. Het voldoet niet altijd aan onze verwachtingen. Aldershof ziet het als zijn taak om die relatie te verbeteren. Hij ziet zichzelf als relatietherapeut tussen ons en ons eigen lichaam.
Het herstel van die relatie kan helpen om fysieke klachten te verhelpen die soms geen directe oorzaak lijken te hebben. Een pijn die niet voorkomt uit fysieke schade, maar ontstaan is door overbelasting. ‘Je gedachten en gevoelens vertalen zich in het lijf. Wat je denkt en wat je beleeft manifesteert zich ook op fysieke wijze. Net zoals ons in angstige momenten het angstzweet uitbreekt, kun je ook last krijgen van bijvoorbeeld je rug in een stressvolle situatie,’ legt Aldershof uit.
het lijfelijk voelen
De haptonomie biedt volgens Aldershof niet dé oplossing voor deze klachten, maar wel één oplossing. Een hele eenvoudige oplossing bovendien. Door het onszelf te laten voelen. Het helpt bij het verhelpen van blessures, maar kan ook leiden tot het veranderen van baan. En ook voor sporters biedt haptonomie wijze lessen. Het kan ons leren de grenzen van ons lichaam te herontdekken.
Haptonomie ontstond eind jaren ’60 door toedoen van de Nederlandse fysiotherapeut Veld. De fysiotherapie probeert problemen op te lossen door aanraking. Het probeert bijvoorbeeld een klacht te verhelpen door de beweeglijkheid te bevorderen. ‘Veldman bedacht de aanraking op zich al veel doet. Een aanraking kan bijvoorbeeld heel fijn zijn, of juist heel onprettig. Vanuit het lijfelijk voelen beleef je heel veel. Je voelt wat goed voelt en wat niet. Als mensen echter te zeer belast worden, dan merk je dat het vermogen tot aanvoelen onder druk komt te staan. Daardoor kun je allerlei klachten ontwikkelen. Je krijgt ruzie met je lijf, het voelt niet meer normaal aan. Het blijkt vaak met een bepaalde overbelasting te maken te hebben: sores op je werk, zorgen om je ouders, financiële problemen. Haptonomie is een manier om via je lijf te voelen wat goed voor je is.’
gedragsverandering
Om dit te verhelpen moet je leren waar je grenzen liggen. De haptonomie leert je die grenzen te ontdekken via je eigen lijf. ‘Daar is een simpele oefening voor,’ legt Aldershof uit en vraagt mij te komen staan. Hij gaat vervolgens op een paar meter afstand staan. Hij doet een paar stappen naar voren en vraagt om aan te geven wanneer hij te dichtbij komt. Op dat punt vraagt hij of het nog comfortabel aanvoelt. Wat mensen op die manier ervaren, vertaalt zich volgens Aldershof in gedrag. ‘Ze passen hun gedrag aan, geven eerder hun grenzen aan en veranderen daardoor ook als persoon. Ze zitten beter in hun vel. Het verbaast me zelf soms ook nog. Maar als mensen het zelf aanvoelen via hun lijf, dan leidt dit tot aanpassing van hun gedrag.’
Aldershof waakt er dan ook voor om te gaan psychologiseren. Hij doet geen uitspraak, hij zal bijvoorbeeld nooit beweren dat je over je heen laat lopen. ‘We kijken eerst naar de lijfelijke klacht, we gaan niet psychologiseren. Vervolgens kijken we naar de persoon en hoe die omgaat met klachten. Neigt hij of zij naar forceren of juist naar extreme voorzichtigheid? Vervolgens kijken we hoe we daar op aan kunnen sluiten met de behandeling. Dat begint al met de manier van vragen. Als je direct vraagt naar de klacht dan geeft men vooral aan welke last men ervan ondervindt. Als je vraagt wat ze nog wel kunnen, dan verandert de mindset. Je laat de klacht voor wat ie is en gaat samen proberen de fysieke mogelijkheden te vergroten.’
psychologiseren
Het gebeurt regelmatig dat de behandeling niet alleen leidt tot een beter begrip van het eigen lijf maar ook over de situatie die de problemen heeft veroorzaakt. Het kan zaken aan het licht brengen die ook om psychologische assistentie vragen. Voor dat aspect verwijst hij ze altijd door. ’Als personen zelf aangeven dat het dieper zit, dan geef ik ze aan om op zoek te gaan naar een psycholoog. Die twee sporen samen werken overigens vaak heel erg goed samen. Ze leren bij de psycholoog nieuwe inzichten, die ze bij mij vervolgens aan den lijve ondervinden. Of omgekeerd.’
Omdat haptonomie een specialisatie is binnen de fysiotherapie komen veel mensen pas ermee in aanraking als ze al klachten hebben of geblesseerd zijn. De haptonomie is echter ook een zeer goed middel ter preventie van blessures, door een beter inzicht te krijgen in je grenzen. Daarvoor moet je leren wat het lichaam nodig heeft als training. Een schema moet daarbij een leidraad zijn en niet leidend zijn. ‘Ik hoor van atleten die hier over de vloer komen wel eens hoe Kenianen trainen. Zij voelen veel beter aan wat het lichaam op een bepaald moment aan kan. We zijn dat in onze cultuur verloren, we zijn altijd maar met die klok bezig. We denken dat alles te regelen is.’
[streamer]
Je moet proberen die beginnersgeest terug te krijgen. Je moet benieuwd zijn hoe je lichaam het vandaag weer gaat fixen.
[/streamer]
preventie
Haptonomie kan je niet alleen inzichten opleveren die helpen om blessures te voorkomen, die zorgen dat je lichaam niet te ver in het rood gaat. Het kan je ook leren hoe je met zaken als druk en vermoeidheid omgaat. Aldershof geeft weer een eenvoudig voorbeeld. Hij gaat op mijn borstkas zitten. Een beklemmend gevoel dat doet denken aan het presteren onder druk. Aldershof laat het je niet alleen voelen, maar kan je ook door middel van bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen het verschil laten voelen. Het lichaam leert op die manier hoe het beter met die druk om kan gaan.
beginnersgeest
Omgaan met die druk is trainbaar, zo is de stellige overtuiging van Aldershof. Het is een zijspoor, maar de eeuwige discussie over het schieten van penalty’s is een mooie illustratie. De haptonoom gelooft geen snars van de Nederlandse overtuiging dat het schieten van penalty’s niet trainbaar is. ‘Al die jongens kunnen die bal tijdens een training perfect in het zijnet leggen. Maar bij de wedstrijd komt er extra druk bij kijken. Toen Hiddink bondscoach was van Zuid-Korea liet hij het elftal in voorbereiding op het WK van 2002 tijdens een training strafschoppen nemen bij het vak dat vol zat met toeschouwers. Uiteindelijk weten de Zuid-Koreanen de Spanjaarden te verslaan tijdens de kwartfinale. Ik denk dat het ontzettend belangrijk is om het lijf in bepaalde situaties te brengen zodat het kan leren hoe het ermee om moet gaan.’
En Aldershof heeft nog een tip voor sporters die moeite hebben om met druk om te gaan. Hij vraagt ze steevast hoe ze sport als kind beleefden. In die fase was het meestal vooral een plezierige bezigheid. ‘Je moet proberen die beginnersgeest terug te krijgen. Dat klinkt moeilijker dan het is. Je moet je niet druk maken of je het schema voor die dag wel volbracht krijgt of dat je per se een bepaalde tijd wilt lopen. Je moet benieuwd zijn hoe je lichaam het vandaag weer gaat fixen. Het is geen garantie voor persoonlijke records of titels, maar je loopt wel een stuk beter. Op die manier leer je op den duur vanzelf wat je lichaam nodig heeft als training die dag.’